zaal

substantiefprs = in uitdrukkingen, spreekwoorden, e.d.

Één na één nemen ze plaats vooraan in de zaal.

(Karsten Lemmens, Belgisch surrealisme bestormt Silicon Alley, De Standaard, )

In een zaaltje zaten we in een kring bij elkaar.

(Oscar van den Boogaard, Wat is uw verhaal?, De Standaard, )

Waarschijnlijk heeft hij de zaal voor volgend jaar al gereserveerd.

(Ruben Mooijman, Een levende Davos-legende, De Standaard, )

Je ziet ze sneller op tv dan in de zalen.

(Karel Michiels, foto Jimmy Kets, 'Stand-up is niet gemaakt voor grote zalen', De Standaard, )

Er is een doorgang tussen het station en de zaal.

(Was troef van Arena het zwakke punt?, De Standaard, )

Maar het werkte en de zaal werd gek.

(SASHA VAN DER SPEETEN, Oude legende, nieuwe hits, De Standaard, )

Rond de centrale foyer zijn er verschillende zalen.

(DANNY LINGIER, Jonkhove in het nieuw, De Standaard, )

Het zou dringen worden voor een zitje in de zaal.

(Dominique Minten, 'Nieuwe Fifa-voorzitter wordt oude wijn in een nieuwe zak', De Standaard, )

Rond 22 uur gaf de politie de zaal opnieuw vrij.

(Jonathan Bernaerts, Koerdisch huwelijksfeest ontruimd na valse bommelding, De Standaard, )

Wie zijn die indringers daar in de zaal?

(WOUTER HILLAERT, Theo op de speelplaats, De Standaard, )

Ook voor de naschoolse opvang hebben we de zaal nodig.

(Geld voor studie over toekomst kerk Guigoven, De Standaard, )

Op de eerste verdieping zijn nu al enkele zalen gesloten.

(patrick van de perre, Plantin-Moretus focust meer op beleving, De Standaard, )

De zaal lijkt op het ruim van een immens schip.

(Koen van Synghel, Het oor krijgt alles, maar het oog wil ook wat, De Standaard, )

De prent komt in september in de zalen.

(De Standaard, )

Kies uw plekje in de zaal goed uit.

(Jeroen Struys, GRATIS RODE OORTJES BIJ AANKOOP VAN ééN FILMTICKET, De Standaard, )

Daar is plaats voor een kleinere zaal van tweehonderd toeschouwers.

(Kaaitheater wil uitbreiden met tweede zaal aan de Kanaalkant, De Standaard, )

De sfeer in de zaal bepaalt de schijnbaar onbevangen momenten.

(WOUTER HILLAERT, Een voorstelling om in te lijsten, De Standaard, )

Heel even was er paniek in de zaal.

(Peter Vantyghem, Gezellig bij Morrissey op de schoot, De Standaard, )

In de aanpalende zalen toont hij kleiner werk.

(SAM STEVERLYNCK, Smak bespeelt de zintuigen, De Standaard, )

Deel twee komt volgende week in de zalen.

(Inge Schelstraete, '95 procent van de 3D-films is waardeloos', De Standaard, )

De vraag is of de zaal die gelijkenis ook opmerkt.

(Buwalda, Peter, Een vuige Jagger in de stad van Mahler en Mozart, NRC Handelsblad, )

Het podium liep door tot in de zaal.

(Veen, Thomas de, Schrijvers zijn niet zo gek op veranderingen, NRC Handelsblad, )

De toeschouwers in de zaal moeten met de ogen knipperen.

(Fopma, Roelie, Op scherm wordt opera overacting, NRC Handelsblad, )

Docenten staan daar voor zalen met enkele studenten.

(Pelgrim, Christiaan, Aan de UvA moeten alle talen samenwerken, NRC Handelsblad, )

Een zaal minder zou het festival een stuk intiemer maken.

(Valk, Leendert van der, Volle breedte van Suriname klinkt op Brasa Dei Festival, NRC Handelsblad, )

Betekenissen

subject bij

Welke werkwoorden hebben zaal als subject?

aan iemands lippen hangen

applaudisseren

dubbel liggen

joelen

juichen

klappen

krijgen

lachen

leeglopen

leegstromen

(23 meer)

object bij

Welke werkwoorden hebben zaal als object?

afhuren

bespelen

betreden

bouwen

gebruiken

halen

huren

in beweging brengen

inkijken

inlopen

(25 meer)

bepaling voor "zaal"

adjectief, participium of numerale

aanpalend

afgeladen

apart

benauwd

bomvol

centraal

donker

geschikt

gesloten

gevuld

(26 meer)

bepaling na "zaal"

prepositiegroep of conjunctiegroep

van:

museum

stadhuis

tentoonstelling

bijzin ingeleid door

waar

waarin

"zaal" in adpositiegroep of conjunctiegroep

prepositie of conjunctie

door

in

naar

uit

"zaal" in adpositiegroep of conjunctiegroep bij een ander woord

achteraan in de zaal

de ingang van de zaal

de lichten in de zaal

de mensen in de zaal

de sfeer in de zaal

het publiek in de zaal

in de zaal zitten

vooraan in zaal

in uitdrukkingen, spreekwoorden, e.d.

volle zalen [lokken, trekken]

Er zijn (nog) geen patronen opgetekend.

Voor meer informatie over dit woord: klik op Voorbeeldzinnen of Combinatiemogelijkheden.

Nederlandse term: onderwerp. Van wie of wat gaat de handeling of werking van het verbum uit? Het gaat hier om zogenaamde semantische of logische subjecten bij het hoofdwerkwoord. Vaak valt het semantische subject samen met het grammaticale subject (het subject van de zin), maar dat is zeker niet altijd het geval. In passieve zinnen kan het semantische subject uitgedrukt zijn in een door-bepaling. Ook in andere zinnen met een hulpwerkwoord en een hoofdwerkwoord hoort het semantische subject bij het hoofdwerkwoord. Vergelijk:

de arts behandelt de patiënt (actieve zin)
vs.
de patiënt wordt/is behandeld door de arts (passieve zin)

de kunstenaar werkt in alle rust
vs.
de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken.

De arts is in de passieve zin niet meer het grammaticale subject van de zin. Dat is nu de patiënt bij wordt/zijn. De arts is wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen uitoefent en blijft van dat verbum het zogenaamde logische of semantische subject. De hele door-bepaling door de arts wordt in Nederlandse grammatica’s ook wel het handelend voorwerp genoemd. In de zin de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken is de kunstenaar het grammaticale subject bij wil, maar het semantische subject bij werken.

Nederlandse term: lijdend voorwerp. Wie of wat ondergaat de handeling of werking van het verbum? In Woordcombinaties geven we de zogenaamde semantische of logische objecten bij het hoofdwerkwoord. In passieve zinnen verschijnt dat semantische of logische object als grammaticaal subject (zinssubject) van worden of zijn. Vergelijk:

de arts behandelt de patiënt (object in actieve zin)
vs.
de patiënt wordt/is behandeld (door de arts) (grammaticaal subject in passieve zin)

De patiënt is in de passieve zin wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen ondergaat en blijft het zogenaamde logische of semantische direct object van dat verbum.

Nederlandse term: onderwerp. Van wie of wat gaat de handeling of werking van het verbum uit? In de relatie 'subject bij' is het trefwoord het zogenaamde semantische of logische subject bij een hoofdwerkwoord. Vaak valt het semantische subject samen met het grammaticale subject (het subject van de zin), maar dat is zeker niet altijd het geval. In passieve zinnen kan het semantische subject uitgedrukt zijn in een door-bepaling. Ook in andere zinnen met een hulpwerkwoord en een hoofdwerkwoord hoort het semantische subject bij het hoofdwerkwoord. Vergelijk:

de arts behandelt de patiënt (actieve zin)
vs.
de patiënt wordt/is behandeld door de arts (passieve zin)

de kunstenaar werkt in alle rust
vs.
de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken.

De arts is in de passieve zin niet meer het grammaticale subject van de zin. Dat is nu de patiënt bij wordt/zijn. De arts is wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen uitoefent en blijft van dat verbum het zogenaamde logische of semantische subject. De hele door-bepaling door de arts wordt in Nederlandse grammatica’s ook wel het handelend voorwerp genoemd. In de zin de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken is de kunstenaar het grammaticale subject bij wil, maar het semantische subject bij werken.

Nederlandse term: lijdend voorwerp. Wie of wat ondergaat de handeling of werking van het verbum? In de relatie 'object bij' is het trefwoord het zogenaamde semantische of logische object bij het hoofdwerkwoord. In passieve zinnen verschijnt dat semantische of logische object als grammaticaal subject (zinssubject) van worden of zijn. Vergelijk:

de arts behandelt de patiënt (object in actieve zin)
vs.
de patiënt wordt/is behandeld (door de arts) (grammaticaal subject in passieve zin)

De patiënt is in de passieve zin wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen ondergaat en blijft het zogenaamde logische of semantische direct object van dat verbum.

Nederlandse term: meewerkend voorwerp, e.d. Wie of wat is als ontvanger, belanghebbende of ondervinder betrokken bij de handeling of werking van het verbum? Er kunnen verschillende types indirect object
onderscheiden worden (zie Indirect object (taaladvies.net)
Deze zijn niet altijd gemakkelijk van elkaar te onderscheiden.

Nederlandse term: voorzetselvoorwerp. Het voorzetselobject of voorzetselvoorwerp is een aanvulling bij een verbum met een vaste prepositie. Adverbiale bepalingen kunnen ook ingeleid worden door een prepositie, maar in bepalingen zijn de preposities variabeler. Vergelijk:

hij wacht op zijn broer (voorzetselobject)
vs.
hij wacht op het perron, in de kamer, bij de ingang (bepaling van plaats)

Zegt iets over het subject of object in combinatie met het verbum. In de Nederlandse grammatica’s onderscheidt men een aantal zinsdelen die iets over het subject of object zeggen, met name het naamwoordelijk deel van het gezegde of predicaatsnomen bij copulae (koppelwerkwoorden) en de bepaling van gesteldheid bij zelfstandige verba. Voorbeelden:

hij is moe (naamwoordelijk deel van het gezegde)
het viel me zwaar (naamwoordelijk deel van het gezegde)
ik vind hem een schat (bepaling van gesteldheid)
hij werkt daar als portier (bepaling van gesteldheid)

Geeft antwoord op vragen als waar, wanneer, hoe, waarom, waarmee, ….?

Bijwoordelijke bepalingen kunnen in de zin vaak, maar niet altijd weggelaten worden. Vergelijk:

ze leest een boek in bed (weglaatbare of optionele bepaling)
vs.
ze woont in Brussel (niet-weglaatbare of niet-optionele bepaling)

Niet-optionele bepalingen worden ook wel complementen genoemd. Voor subtypes naar betekenis (bv. plaats, richting, …) zie: ANS | 20.10 Bijwoordelijke bepalingen (ivdnt.org). De subtypes worden hier in de regel niet onderscheiden, maar waar dat wel nodig is voor de overzichtelijkheid en het gebruiksgemak, doen we dat wel.

Zinsdelen kunnen niet alleen woorden of woordgroepen zijn, maar ook bijzinnen of beknopte bijzinnen (bijzinnen zonder subject en verbum finitum).

Voorbeelden:

ik accepteer dat het zo is (bijzin)
hij vroeg of we kwamen (bijzin)
ik weet wie het gedaan heeft (bijzin)
hij vroeg ons om te komen (beknopte bijzin)
hij probeerde te vluchten (beknopte bijzin)

Sommige verba worden vaker met (beknopte) bijzinnen gecombineerd dan andere.

Ook substantieven kunnen een (beknopte) bijzin als bepaling hebben:

een kind om te zoenen (beknopte bijzin)

De (beknopte) bijzinnen kunnen verschillende syntactische functies in een zin of zinsdeel vervullen (subject, object, bepaling, enz.). In ik accepteer dat het zo is, bijvoorbeeld, is dat het zo is een objectszin. Voor het maken van combinaties, is de functie hier minder van belang. Belangrijker is de juiste keuze van het inleidende woord (dat, of, om enz. ). Voor het gebruiksgemak geven we in deze rubriek daarom een overzicht per inleidend woord.

Nederlandse term: hulpwerkwoord of groepsvormend werkwoord. Een verbum auxiliare of hulpwerkwoord ‘helpt’ het hoofdwerkwoord in zinnen met meer dan een verbum. Het wordt onder andere gebruikt voor het uitdrukken van tijd, modaliteit (hoe ziet de spreker de verhouding tussen de mededeling en de werkelijkheid?), passief en causaliteit (het doen plaatsvinden van een handeling of werking). Behalve de verba die traditioneel tot de verba auxiliare gerekend worden, zijn er nog andere groepsvormende werkwoorden die een verbinding met het hoofdverbum aangaan, bijvoorbeeld proberen, vallen, beginnen. Zie ANS | 18.5.1.1 Groepsvorming bij werkwoorden (ivdnt.org) Voorbeelden:
verba auxiliare:

ik heb mij vergist (tijd)
hij is gekomen (tijd)
de patiënt is/wordt behandeld door de arts (passief)
je moet dat accepteren (modaliteit)
ik kan dat niet accepteren (modaliteit)
ik laat mijn huis schilderen (causaliteit)
de zon doet de temperatuur stijgen (causaliteit)

andere groepsvormende verba:

hij probeert te komen
dat valt te bezien
het begint te regenen

Alle verba kunnen vervoegd worden en veel verba kunnen gepassiveerd worden. De verba auxiliari van tijd worden getoond als u klikt op ‘vormen’. Hier vermelden we alleen de overige verba auxiliari en groepsvormende verba die opvallend vaak bij bepaalde verba voorkomen, bv. kunnen, moeten + accepteren.

Nederlandse term:
zelfstandig naamwoord

Nederlandse term: voornaamwoord

Nederlandse term: voorzetselgroep
voorbeeld
in + stad kamer …
op + platteland station

Nederlandse term: bijwoord

Nederlandse term: bijvoeglijk naamwoord

Nederlandse term: achterzetsel of achtergeplaatst voorzetsel: achterzetsel (wat is dat?) | Genootschap Onze Taal | Onze Taal

Nederlandse term: achterzetsel of achtergeplaatst voorzetsel: achterzetsel (wat is dat?) | Genootschap Onze Taal | Onze Taal

Determinatoren zijn o.a. lidwoorden (de, het, een) en woorden die een hoeveelheid uitdrukken (veel, wat, enkele). De lidwoorden worden gegeven bij de woordvormen naast het trefwoord. In deze lijst met determinatoren staan de overige determinatoren.

Nederlandse termen: voornaamwoord of telwoord

Nederlandse term: telwoord

woordgroep met een prepositie (voorzetsel) of conjunctie (voegwoord). Een conjunctiegroep is bv. een woordgroep ingeleid door als of zoals in vergelijkingen (werken als een paard, een waarheid als een koe).

Nederlandse termen: voorzetsel of voegwoord

Nederlandse termen: bijvoeglijk naamwoord, deelwoord of telwoord

Nederlandse termen: bijvoeglijk naamwoord of bijwoord. Adjectieven (bijvoeglijke naamwoorden) kunnen ook als bijwoordelijke bepaling bij een werkwoord gebruikt worden. We spreken dan van een [adverbiaal of bijwoordelijk gebruikt adjectief](https://e-ans.ivdnt.org/topics/pid/ans0802lingtopic.

Specificeert het trefwoord nader.

Specificeert het trefwoord nader.

Adpositiegroepen zijn woordgroepen met een prepositie (voorzetsel), postpositie (achterzetsel) of circumpositie (omzetsel):

op de trap (met prepositie/voorzetsel)
de trap op (met postpositie/achterzetsel)
van de trap af (met circumpositie/omzetsel)

Conjunctiegroepen worden ingeleid door een conjunctie (voegwoord). In de voorbeelden met conjunctie als:

werken als een paard
een waarheid als een koe

Adpositiegroepen zijn woordgroepen met een prepositie (voorzetsel), postpositie (achterzetsel) of circumpositie (omzetsel):

op de trap (met prepositie/voorzetsel)
de trap op (met postpositie/achterzetsel)
van de trap af (met circumpositie/omzetsel)

Conjunctiegroepen worden ingeleid door een conjunctie (voegwoord). In de voorbeelden met conjunctie als:

werken als een paard
een waarheid als een koe

Woordvormen