wringen (knellen)

werkwoordprs = in uitdrukkingen, spreekwoorden, e.d.

Precies daar, zeggen velen, wringt de schoen.

(Gruyter, Caroline de, BRUSSEL BEGINT FUNCTIONERINGSGESPREKKEN...MAAR WAAR IS DE OBJECTIVITEIT?... NU WINT DIE ITALIAAN WEER, NRC Handelsblad, )

Klopt allemaal, en toch wringt er iets.

(TOM JANSSENS, Dichter op drift, De Standaard, )

Voor leerders van een vreemde taal wringt daar zeer vaak het schoentje.

(Snippet Domeinencorpus ANW: http://www.kuleuven.ac.be/ilt/arabisch/nederlands.htm, )

Net daar wringt het schoentje, heeft de Academie voor Geneeskunde vastgesteld.

(Veerle Beel, 'Wie arts wil worden, moet een mens zien sterven', De Standaard, )

Tja, dan moeten de songs goed zijn, en daar wringt het schoentje.

(SASHA VAN DER SPEETEN, De Standaard, )

Laat nu daar net het schoentje wringen.

(Tobias Leenaert, Veggie met sterren als wegbereider, De Standaard, )

Zijn collega-buitenspelers, daar wringt het schoentje.

(KOEN VAN UYTVANGE, Club Brugge heeft minstens drie versterkingen nodig, De Standaard, )

Waar de schoen echt wringt, is bij het recht.

(Kuitenbrouwer, Jan, Geen thema's, alleen nog episodes, NRC Handelsblad, )

Door deze boodschap wringt het toch dat bepaalde boeken ontbreken.

(Berkhout, Karel, Kinderboek der kinderboeken, NRC Handelsblad, )

Zeker bij dit laatste wringt hem de schoen.

(Soelen, Albert Jan van, Zaak-Vestia bewijst: commissariaat is geen hobby, NRC Handelsblad, )

Ook de verpleegkundigen voelden dat er iets wrong.

(Eva Berghmans, De ziel moet weer in de zorg, De Standaard, )

Ja, maar daar wringt het juist, vindt het Europese Hof.

(Ploeg, Peter van der, Nu ook hier verbod op illegaal downloaden, NRC Handelsblad, )

Er wringt iets in de voornemens van de linkse partijen.

(Tol, Richard, Links belooft een groen sprookje, NRC Handelsblad, )

De voorzitter heeft ook gezien waar het schoentje wringt.

(Michaël Van Damme, 'Ik ga nu niet de kleedkamer binnenstappen', De Standaard, )

Op het eerste gezicht weten die de toeschouwer makkelijk te verleiden, maar toch blijft er iets wringen.

(Hartog Jager, Hans den, Ontheemde schimmen, NRC Handelsblad, )

Ook al iets dat wringt met de idee van soberheid en eenvoud.

(Pascal dendooven,Ruben Mooijman, De pekelzonden van Colruyt, De Standaard, )

Rekening houden willen de regeringspartijen gerust doen, daar wringt het niet.

(Peter De Lobel, Regering in de tang, De Standaard, )

Volgens hem wringt de schoen vooral bij de machtige Tweede-Kamerfracties van de partijen.

(Straaten, Floris van, Spotjes, affiches en havendagen, NRC Handelsblad, )

Ondertussen begint er wel iets te wringen.

(Takken, Wilfred, Man, laat die Neil Young toch barsten, NRC Handelsblad, )

Iets wat extra wringt nu de meeste partijen te maken hebben met dalende ledenaantallen.

(Representatieve lijsten, graag, NRC Handelsblad, )

Uit het onderzoek blijkt dat de managers zelf ook wel weten waar de schoen wringt.

(Frijlink, Herman, Bedrijfscultuur Shell: hoogmoed en onderdanigheid, NRC Handelsblad, )

Zijn wond geeft hem trouwens ook iets lief-kwetsbaars, wat wringt met de moraal.

(Spel, Mischa, Don Giovanni als junkie in bushokje, NRC Handelsblad, )

Wringt daar toch niet iets?

('Telenet moet vergoedingen bekendmaken', De Standaard, )

Mijn energie nam af, en als ik terugkeerde uit vakantie, voelde ik iets wringen.

('We hebben het te druk om iets te voelen', De Standaard, )

Mij wringt het dat alleen uitvoerders zich moeten verantwoorden, niet het bedrijf dat hen tewerkstelt.

(Tom Lanoye, Stad van Beleg, De Standaard, )

subject

Wie of wat (...)?

substantief

schoen

schoentje

pronomen

dat

dit

het

iets

wat

indirect object

Aan wie of wat, of voor wie of wat (...) men of wordt (...)?

pronomen

hem

mij

bepaling

Waar, wanneer, hoe, enz. (...) men?

substantief

een beetje

adverbium

daar

vaak

prepositiegroep

bij:

...

tussen:

...

volgens:

...

bijzin ingeleid door

als

dat

verbum auxiliare of groepsvormend verbum

Welk hulpwerkwoord of groepsvormend werkwoord wordt vaak gebruikt bij wringen?

beginnen

blijven

gaan

moeten

mogen

Er zijn (nog) geen patronen opgetekend.

Voor meer informatie over dit woord: klik op Voorbeeldzinnen of Combinatiemogelijkheden.

Nederlandse term: onderwerp. Van wie of wat gaat de handeling of werking van het verbum uit? Het gaat hier om zogenaamde semantische of logische subjecten bij het hoofdwerkwoord. Vaak valt het semantische subject samen met het grammaticale subject (het subject van de zin), maar dat is zeker niet altijd het geval. In passieve zinnen kan het semantische subject uitgedrukt zijn in een door-bepaling. Ook in andere zinnen met een hulpwerkwoord en een hoofdwerkwoord hoort het semantische subject bij het hoofdwerkwoord. Vergelijk:

de arts behandelt de patiënt (actieve zin)
vs.
de patiënt wordt/is behandeld door de arts (passieve zin)

de kunstenaar werkt in alle rust
vs.
de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken.

De arts is in de passieve zin niet meer het grammaticale subject van de zin. Dat is nu de patiënt bij wordt/zijn. De arts is wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen uitoefent en blijft van dat verbum het zogenaamde logische of semantische subject. De hele door-bepaling door de arts wordt in Nederlandse grammatica’s ook wel het handelend voorwerp genoemd. In de zin de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken is de kunstenaar het grammaticale subject bij wil, maar het semantische subject bij werken.

Nederlandse term: lijdend voorwerp. Wie of wat ondergaat de handeling of werking van het verbum? In Woordcombinaties geven we de zogenaamde semantische of logische objecten bij het hoofdwerkwoord. In passieve zinnen verschijnt dat semantische of logische object als grammaticaal subject (zinssubject) van worden of zijn. Vergelijk:

de arts behandelt de patiënt (object in actieve zin)
vs.
de patiënt wordt/is behandeld (door de arts) (grammaticaal subject in passieve zin)

De patiënt is in de passieve zin wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen ondergaat en blijft het zogenaamde logische of semantische direct object van dat verbum.

Nederlandse term: onderwerp. Van wie of wat gaat de handeling of werking van het verbum uit? In de relatie 'subject bij' is het trefwoord het zogenaamde semantische of logische subject bij een hoofdwerkwoord. Vaak valt het semantische subject samen met het grammaticale subject (het subject van de zin), maar dat is zeker niet altijd het geval. In passieve zinnen kan het semantische subject uitgedrukt zijn in een door-bepaling. Ook in andere zinnen met een hulpwerkwoord en een hoofdwerkwoord hoort het semantische subject bij het hoofdwerkwoord. Vergelijk:

de arts behandelt de patiënt (actieve zin)
vs.
de patiënt wordt/is behandeld door de arts (passieve zin)

de kunstenaar werkt in alle rust
vs.
de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken.

De arts is in de passieve zin niet meer het grammaticale subject van de zin. Dat is nu de patiënt bij wordt/zijn. De arts is wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen uitoefent en blijft van dat verbum het zogenaamde logische of semantische subject. De hele door-bepaling door de arts wordt in Nederlandse grammatica’s ook wel het handelend voorwerp genoemd. In de zin de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken is de kunstenaar het grammaticale subject bij wil, maar het semantische subject bij werken.

Nederlandse term: lijdend voorwerp. Wie of wat ondergaat de handeling of werking van het verbum? In de relatie 'object bij' is het trefwoord het zogenaamde semantische of logische object bij het hoofdwerkwoord. In passieve zinnen verschijnt dat semantische of logische object als grammaticaal subject (zinssubject) van worden of zijn. Vergelijk:

de arts behandelt de patiënt (object in actieve zin)
vs.
de patiënt wordt/is behandeld (door de arts) (grammaticaal subject in passieve zin)

De patiënt is in de passieve zin wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen ondergaat en blijft het zogenaamde logische of semantische direct object van dat verbum.

Nederlandse term: meewerkend voorwerp, e.d. Wie of wat is als ontvanger, belanghebbende of ondervinder betrokken bij de handeling of werking van het verbum? Er kunnen verschillende types indirect object
onderscheiden worden (zie Indirect object (taaladvies.net)
Deze zijn niet altijd gemakkelijk van elkaar te onderscheiden.

Nederlandse term: voorzetselvoorwerp. Het voorzetselobject of voorzetselvoorwerp is een aanvulling bij een verbum met een vaste prepositie. Adverbiale bepalingen kunnen ook ingeleid worden door een prepositie, maar in bepalingen zijn de preposities variabeler. Vergelijk:

hij wacht op zijn broer (voorzetselobject)
vs.
hij wacht op het perron, in de kamer, bij de ingang (bepaling van plaats)

Zegt iets over het subject of object in combinatie met het verbum. In de Nederlandse grammatica’s onderscheidt men een aantal zinsdelen die iets over het subject of object zeggen, met name het naamwoordelijk deel van het gezegde of predicaatsnomen bij copulae (koppelwerkwoorden) en de bepaling van gesteldheid bij zelfstandige verba. Voorbeelden:

hij is moe (naamwoordelijk deel van het gezegde)
het viel me zwaar (naamwoordelijk deel van het gezegde)
ik vind hem een schat (bepaling van gesteldheid)
hij werkt daar als portier (bepaling van gesteldheid)

Geeft antwoord op vragen als waar, wanneer, hoe, waarom, waarmee, ….?

Bijwoordelijke bepalingen kunnen in de zin vaak, maar niet altijd weggelaten worden. Vergelijk:

ze leest een boek in bed (weglaatbare of optionele bepaling)
vs.
ze woont in Brussel (niet-weglaatbare of niet-optionele bepaling)

Niet-optionele bepalingen worden ook wel complementen genoemd. Voor subtypes naar betekenis (bv. plaats, richting, …) zie: ANS | 20.10 Bijwoordelijke bepalingen (ivdnt.org). De subtypes worden hier in de regel niet onderscheiden, maar waar dat wel nodig is voor de overzichtelijkheid en het gebruiksgemak, doen we dat wel.

Zinsdelen kunnen niet alleen woorden of woordgroepen zijn, maar ook bijzinnen of beknopte bijzinnen (bijzinnen zonder subject en verbum finitum).

Voorbeelden:

ik accepteer dat het zo is (bijzin)
hij vroeg of we kwamen (bijzin)
ik weet wie het gedaan heeft (bijzin)
hij vroeg ons om te komen (beknopte bijzin)
hij probeerde te vluchten (beknopte bijzin)

Sommige verba worden vaker met (beknopte) bijzinnen gecombineerd dan andere.

Ook substantieven kunnen een (beknopte) bijzin als bepaling hebben:

een kind om te zoenen (beknopte bijzin)

De (beknopte) bijzinnen kunnen verschillende syntactische functies in een zin of zinsdeel vervullen (subject, object, bepaling, enz.). In ik accepteer dat het zo is, bijvoorbeeld, is dat het zo is een objectszin. Voor het maken van combinaties, is de functie hier minder van belang. Belangrijker is de juiste keuze van het inleidende woord (dat, of, om enz. ). Voor het gebruiksgemak geven we in deze rubriek daarom een overzicht per inleidend woord.

Nederlandse term: hulpwerkwoord of groepsvormend werkwoord. Een verbum auxiliare of hulpwerkwoord ‘helpt’ het hoofdwerkwoord in zinnen met meer dan een verbum. Het wordt onder andere gebruikt voor het uitdrukken van tijd, modaliteit (hoe ziet de spreker de verhouding tussen de mededeling en de werkelijkheid?), passief en causaliteit (het doen plaatsvinden van een handeling of werking). Behalve de verba die traditioneel tot de verba auxiliare gerekend worden, zijn er nog andere groepsvormende werkwoorden die een verbinding met het hoofdverbum aangaan, bijvoorbeeld proberen, vallen, beginnen. Zie ANS | 18.5.1.1 Groepsvorming bij werkwoorden (ivdnt.org) Voorbeelden:
verba auxiliare:

ik heb mij vergist (tijd)
hij is gekomen (tijd)
de patiënt is/wordt behandeld door de arts (passief)
je moet dat accepteren (modaliteit)
ik kan dat niet accepteren (modaliteit)
ik laat mijn huis schilderen (causaliteit)
de zon doet de temperatuur stijgen (causaliteit)

andere groepsvormende verba:

hij probeert te komen
dat valt te bezien
het begint te regenen

Alle verba kunnen vervoegd worden en veel verba kunnen gepassiveerd worden. De verba auxiliari van tijd worden getoond als u klikt op ‘vormen’. Hier vermelden we alleen de overige verba auxiliari en groepsvormende verba die opvallend vaak bij bepaalde verba voorkomen, bv. kunnen, moeten + accepteren.

Nederlandse term:
zelfstandig naamwoord

Nederlandse term: voornaamwoord

Nederlandse term: voorzetselgroep
voorbeeld
in + stad kamer …
op + platteland station

Nederlandse term: bijwoord

Nederlandse term: bijvoeglijk naamwoord

Nederlandse term: achterzetsel of achtergeplaatst voorzetsel: achterzetsel (wat is dat?) | Genootschap Onze Taal | Onze Taal

Nederlandse term: achterzetsel of achtergeplaatst voorzetsel: achterzetsel (wat is dat?) | Genootschap Onze Taal | Onze Taal

Determinatoren zijn o.a. lidwoorden (de, het, een) en woorden die een hoeveelheid uitdrukken (veel, wat, enkele). De lidwoorden worden gegeven bij de woordvormen naast het trefwoord. In deze lijst met determinatoren staan de overige determinatoren.

Nederlandse termen: voornaamwoord of telwoord

Nederlandse term: telwoord

woordgroep met een prepositie (voorzetsel) of conjunctie (voegwoord). Een conjunctiegroep is bv. een woordgroep ingeleid door als of zoals in vergelijkingen (werken als een paard, een waarheid als een koe).

Nederlandse termen: voorzetsel of voegwoord

Nederlandse termen: bijvoeglijk naamwoord, deelwoord of telwoord

Nederlandse termen: bijvoeglijk naamwoord of bijwoord. Adjectieven (bijvoeglijke naamwoorden) kunnen ook als bijwoordelijke bepaling bij een werkwoord gebruikt worden. We spreken dan van een [adverbiaal of bijwoordelijk gebruikt adjectief](https://e-ans.ivdnt.org/topics/pid/ans0802lingtopic.

Specificeert het trefwoord nader.

Specificeert het trefwoord nader.

Adpositiegroepen zijn woordgroepen met een prepositie (voorzetsel), postpositie (achterzetsel) of circumpositie (omzetsel):

op de trap (met prepositie/voorzetsel)
de trap op (met postpositie/achterzetsel)
van de trap af (met circumpositie/omzetsel)

Conjunctiegroepen worden ingeleid door een conjunctie (voegwoord). In de voorbeelden met conjunctie als:

werken als een paard
een waarheid als een koe

Adpositiegroepen zijn woordgroepen met een prepositie (voorzetsel), postpositie (achterzetsel) of circumpositie (omzetsel):

op de trap (met prepositie/voorzetsel)
de trap op (met postpositie/achterzetsel)
van de trap af (met circumpositie/omzetsel)

Conjunctiegroepen worden ingeleid door een conjunctie (voegwoord). In de voorbeelden met conjunctie als:

werken als een paard
een waarheid als een koe

Woordvormen