krimpen

werkwoord

De economie is sinds 2009 fors gekrompen.

(Marloes de Koning, Wordt Slovenië de volgende Europese gevarenzone?, De Standaard, )

De wind wordt zwak en krimpt naar het zuiden.

(Vrij warm en zonnig, De Standaard, )

De spray doet je kleren krimpen tot ze een barbiepop passen.

(Jan-Frederik Abbeloos, Wereldverbeteraars voor het jaar 2050, De Standaard, )

Hij ziet zijn winst krimpen.

(Valerie Droeven, 'Kijkers kunnen best wat reclame verdragen', De Standaard, )

De verpakking kromp van 360 ml naar 330 ml.

(Jan-Frederik Abbeloos, Kleinere verpakkingen voor een arm Europa, De Standaard, )

Mijn wereld is gekrompen tot mijn huis, mijn tuin, mijn straat.

(De Standaard, )

Hun tumor blijft dan gemiddeld tien maanden rustig, of krimpt zelfs.

(Hilde Van den Eynde, Opstekertje voor wie kanker heeft, De Standaard, )

Er is een werkloosheid van 12 procent, de bevolking krimpt.

(Verwoest Puerto Rico eist gelijke behandeling van VS, NRC Handelsblad, )

Als gevolg hiervan kan hout zwellen of krimpen.

(Snippet Domeinencorpus ANW: http://www.dehoutenvloer.com/, )

Ongerepte bosgebieden krimpen in hoog tempo.

(Het grote verdwijnen van de oerbossen, NRC Handelsblad, )

Staal zet uit door warmte en krimpt bij kou.

(Waar is het kedeng-kedeng tijdens de treinreis gebleven?, NRC Handelsblad, )

Het volume krimpt dan met ruim 2 procent.

(Kortkolom economie, NRC Handelsblad, )

De kloof tussen het idee en de uitwerking krimpt gigantisch.

(Jeroen Struys, 'Noem dit gerust "die iPhonefilm"', De Standaard, )

De omzet kromp met 15 procent tot 1,13 miljard euro.

(Arc schrapt honderden banen, NRC Handelsblad, )

Op de foto zie je Max groeien, en Jos krimpen.

(Veelen, Arjen van, De vader met een te perfecte zoon, NRC Handelsblad, )

Met name de huidige middenklasse zal krimpen.

(Bakas, Adjiedj, Met een algemene studie blijf je juist flexibel, NRC Handelsblad, )

Die krimpt, inclusief zijn skelet, 20 centimeter in twee jaar.

(Lent, Daan van, Alle mensen moeten kleiner, NRC Handelsblad, )

En dat krimpt tot de helft als het over echt actieve leden gaat.

(Bart Brinckman, 'Het KVHV is geen lobby, laat staan een loge', De Standaard, )

De economie is voor het tweede kwartaal op rij gekrompen.

(Italië bepleit ruime uitleg budgetregels, NRC Handelsblad, )

Wees in staat om snel te groeien en te krimpen.

(Chin-A-Fo, Hanneke, 'Nederland moet wendbaarder', NRC Handelsblad, )

De raad van bestuur was gekrompen van zeven naar drie.

(Eigen talent eerst? Vergeet 't maar, NRC Handelsblad, )

Doordat de maan om de aarde draait zien we de maan eerst groeien en dan krimpen.

(Berkhout, Karel, Nog even en het jaar 5773 begint, NRC Handelsblad, )

We rijden weg, het perfecte plaatje krimpt in de achteruitkijkspiegel.

(Alleen jammer van de vloer, De Standaard, )

Armoede groeit bij jongeren en krimpt bij ouderen.

(Guy Tegenbos, Armoede groeit bij jongeren en krimpt bij ouderen, De Standaard, )

Ooit was hun territorium groter, maar de afgelopen 60 jaar krimpt het.

(Brouwers, Lucas, Honing, vlees, knollen en poep, NRC Handelsblad, )

subject

Wie of wat (...)?

substantief

aantal

balans

beroepsbevolking

bevolking

budget

economie

hout

industrie

markt

materiaal

(10 meer)

bepaling

Waar, wanneer, hoe, enz. (...) men?

adverbium

drastisch

flink

fors

hard

juist

langzaam

licht

snel

sterk

verder

prepositiegroep

met:

...

van ... naar:

...

tot:

...

verbum auxiliare of groepsvormend verbum

Welk hulpwerkwoord of groepsvormend werkwoord wordt vaak gebruikt bij krimpen?

blijven

doen

gaan

kunnen

laten

moeten

zien

zullen

en/of

Welk ander zelfstandig woord wordt vaak gecoördineerd met krimpen?

groeien

uitzetten

vergrijzen

  • subject
  • verbum finitum
  • scheidbaar deel
  • bepaling

  1. Helaas zijn er geen extra voorbeelden beschikbaar voor dit patroon.
  • 1
    iets krimpt
    • aantal
      • Het aantal goed betaalde banen krimpt al jaren.
    • balans
      • De balans van de ECB zal nog heel lang niet krimpen .
    • beroepsbevolking
      • Miljoenen immigranten zijn er de komende jaren nodig om te voorkomen dat de beroepsbevolking gaat krimpen .
    • bevolking
      • De schatting is dat de komende tien jaar de bevolking er met 5 tot 10 procent krimpt .
    • budget
      • En volgend jaar krimpen de budgetten al met 2 procent.
    • economie
      • De economie krimpt met een procent dit jaar.
    • markt
      • In het jaar 2012 kromp de markt voor mobiele telefoons trouwens licht.
    • omzet
      • Terwijl die omzet in het begin van dat jaar nog kromp .
    • productie
      • In juni was de productie op jaarbasis nog met twee procent gekrompen .
    • wereld
      • De wereld van veel meisjes krimpt snel als ze de puberteit ingaan.
      iets wordt minder of gaat achteruit
    • 2
      iets krimpt
      • hout
        • Als gevolg hiervan kan hout zwellen of krimpen .
      • materiaal
        • Het materiaal krimpt niet.
      • stof
        • Raadpleeg voordat u een bepaalde stof gaat wassen het wasetiket om te voorkomen dat de stof gaat krimpen .
        iets wordt kleiner door samentrekking als gevolg van verlies of opname van vocht, temperatuursveranderingen, of andere invloeden
      • 3
        iets krimpt
            iets wordt kleiner door samentrekking of een lichamelijk proces
          • 4
            iemand of iemands hart krimpt in {elkaar, mekaar}
                  iemand maakt zich kleiner of iemands hart trekt samen als reactie op een onaangename emotie
                • 5
                  de wind krimpt naar richting
                  • wind
                    • De wind wordt zwak en krimpt naar het zuiden.
                      de wind verandert van richting tegen de richting van de klok, bijvoorbeeld van zuid via zuidoost naar oost
                    • 6
                      de maan krimpt
                      • maan
                        • Doordat de maan om de aarde draait zien we de maan eerst groeien en dan krimpen .
                        de maan wordt weer kleiner na volle maan
                        • Doordat de maan om de aarde draait zien we de maan eerst groeien en dan krimpen .
                        • (meer voorbeelden)

                      Nederlandse term: onderwerp. Van wie of wat gaat de handeling of werking van het verbum uit? Het gaat hier om zogenaamde semantische of logische subjecten bij het hoofdwerkwoord. Vaak valt het semantische subject samen met het grammaticale subject (het subject van de zin), maar dat is zeker niet altijd het geval. In passieve zinnen kan het semantische subject uitgedrukt zijn in een door-bepaling. Ook in andere zinnen met een hulpwerkwoord en een hoofdwerkwoord hoort het semantische subject bij het hoofdwerkwoord. Vergelijk:

                      de arts behandelt de patiënt (actieve zin)
                      vs.
                      de patiënt wordt/is behandeld door de arts (passieve zin)

                      de kunstenaar werkt in alle rust
                      vs.
                      de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken.

                      De arts is in de passieve zin niet meer het grammaticale subject van de zin. Dat is nu de patiënt bij wordt/zijn. De arts is wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen uitoefent en blijft van dat verbum het zogenaamde logische of semantische subject. De hele door-bepaling door de arts wordt in Nederlandse grammatica’s ook wel het handelend voorwerp genoemd. In de zin de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken is de kunstenaar het grammaticale subject bij wil, maar het semantische subject bij werken.

                      Nederlandse term: lijdend voorwerp. Wie of wat ondergaat de handeling of werking van het verbum? In Woordcombinaties geven we de zogenaamde semantische of logische objecten bij het hoofdwerkwoord. In passieve zinnen verschijnt dat semantische of logische object als grammaticaal subject (zinssubject) van worden of zijn. Vergelijk:

                      de arts behandelt de patiënt (object in actieve zin)
                      vs.
                      de patiënt wordt/is behandeld (door de arts) (grammaticaal subject in passieve zin)

                      De patiënt is in de passieve zin wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen ondergaat en blijft het zogenaamde logische of semantische direct object van dat verbum.

                      Nederlandse term: onderwerp. Van wie of wat gaat de handeling of werking van het verbum uit? In de relatie 'subject bij' is het trefwoord het zogenaamde semantische of logische subject bij een hoofdwerkwoord. Vaak valt het semantische subject samen met het grammaticale subject (het subject van de zin), maar dat is zeker niet altijd het geval. In passieve zinnen kan het semantische subject uitgedrukt zijn in een door-bepaling. Ook in andere zinnen met een hulpwerkwoord en een hoofdwerkwoord hoort het semantische subject bij het hoofdwerkwoord. Vergelijk:

                      de arts behandelt de patiënt (actieve zin)
                      vs.
                      de patiënt wordt/is behandeld door de arts (passieve zin)

                      de kunstenaar werkt in alle rust
                      vs.
                      de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken.

                      De arts is in de passieve zin niet meer het grammaticale subject van de zin. Dat is nu de patiënt bij wordt/zijn. De arts is wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen uitoefent en blijft van dat verbum het zogenaamde logische of semantische subject. De hele door-bepaling door de arts wordt in Nederlandse grammatica’s ook wel het handelend voorwerp genoemd. In de zin de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken is de kunstenaar het grammaticale subject bij wil, maar het semantische subject bij werken.

                      Nederlandse term: lijdend voorwerp. Wie of wat ondergaat de handeling of werking van het verbum? In de relatie 'object bij' is het trefwoord het zogenaamde semantische of logische object bij het hoofdwerkwoord. In passieve zinnen verschijnt dat semantische of logische object als grammaticaal subject (zinssubject) van worden of zijn. Vergelijk:

                      de arts behandelt de patiënt (object in actieve zin)
                      vs.
                      de patiënt wordt/is behandeld (door de arts) (grammaticaal subject in passieve zin)

                      De patiënt is in de passieve zin wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen ondergaat en blijft het zogenaamde logische of semantische direct object van dat verbum.

                      Nederlandse term: meewerkend voorwerp, e.d. Wie of wat is als ontvanger, belanghebbende of ondervinder betrokken bij de handeling of werking van het verbum? Er kunnen verschillende types indirect object
                      onderscheiden worden (zie Indirect object (taaladvies.net)
                      Deze zijn niet altijd gemakkelijk van elkaar te onderscheiden.

                      Nederlandse term: voorzetselvoorwerp. Het voorzetselobject of voorzetselvoorwerp is een aanvulling bij een verbum met een vaste prepositie. Adverbiale bepalingen kunnen ook ingeleid worden door een prepositie, maar in bepalingen zijn de preposities variabeler. Vergelijk:

                      hij wacht op zijn broer (voorzetselobject)
                      vs.
                      hij wacht op het perron, in de kamer, bij de ingang (bepaling van plaats)

                      Zegt iets over het subject of object in combinatie met het verbum. In de Nederlandse grammatica’s onderscheidt men een aantal zinsdelen die iets over het subject of object zeggen, met name het naamwoordelijk deel van het gezegde of predicaatsnomen bij copulae (koppelwerkwoorden) en de bepaling van gesteldheid bij zelfstandige verba. Voorbeelden:

                      hij is moe (naamwoordelijk deel van het gezegde)
                      het viel me zwaar (naamwoordelijk deel van het gezegde)
                      ik vind hem een schat (bepaling van gesteldheid)
                      hij werkt daar als portier (bepaling van gesteldheid)

                      Geeft antwoord op vragen als waar, wanneer, hoe, waarom, waarmee, ….?

                      Bijwoordelijke bepalingen kunnen in de zin vaak, maar niet altijd weggelaten worden. Vergelijk:

                      ze leest een boek in bed (weglaatbare of optionele bepaling)
                      vs.
                      ze woont in Brussel (niet-weglaatbare of niet-optionele bepaling)

                      Niet-optionele bepalingen worden ook wel complementen genoemd. Voor subtypes naar betekenis (bv. plaats, richting, …) zie: ANS | 20.10 Bijwoordelijke bepalingen (ivdnt.org). De subtypes worden hier in de regel niet onderscheiden, maar waar dat wel nodig is voor de overzichtelijkheid en het gebruiksgemak, doen we dat wel.

                      Zinsdelen kunnen niet alleen woorden of woordgroepen zijn, maar ook bijzinnen of beknopte bijzinnen (bijzinnen zonder subject en verbum finitum).

                      Voorbeelden:

                      ik accepteer dat het zo is (bijzin)
                      hij vroeg of we kwamen (bijzin)
                      ik weet wie het gedaan heeft (bijzin)
                      hij vroeg ons om te komen (beknopte bijzin)
                      hij probeerde te vluchten (beknopte bijzin)

                      Sommige verba worden vaker met (beknopte) bijzinnen gecombineerd dan andere.

                      Ook substantieven kunnen een (beknopte) bijzin als bepaling hebben:

                      een kind om te zoenen (beknopte bijzin)

                      De (beknopte) bijzinnen kunnen verschillende syntactische functies in een zin of zinsdeel vervullen (subject, object, bepaling, enz.). In ik accepteer dat het zo is, bijvoorbeeld, is dat het zo is een objectszin. Voor het maken van combinaties, is de functie hier minder van belang. Belangrijker is de juiste keuze van het inleidende woord (dat, of, om enz. ). Voor het gebruiksgemak geven we in deze rubriek daarom een overzicht per inleidend woord.

                      Nederlandse term: hulpwerkwoord of groepsvormend werkwoord. Een verbum auxiliare of hulpwerkwoord ‘helpt’ het hoofdwerkwoord in zinnen met meer dan een verbum. Het wordt onder andere gebruikt voor het uitdrukken van tijd, modaliteit (hoe ziet de spreker de verhouding tussen de mededeling en de werkelijkheid?), passief en causaliteit (het doen plaatsvinden van een handeling of werking). Behalve de verba die traditioneel tot de verba auxiliare gerekend worden, zijn er nog andere groepsvormende werkwoorden die een verbinding met het hoofdverbum aangaan, bijvoorbeeld proberen, vallen, beginnen. Zie ANS | 18.5.1.1 Groepsvorming bij werkwoorden (ivdnt.org) Voorbeelden:
                      verba auxiliare:

                      ik heb mij vergist (tijd)
                      hij is gekomen (tijd)
                      de patiënt is/wordt behandeld door de arts (passief)
                      je moet dat accepteren (modaliteit)
                      ik kan dat niet accepteren (modaliteit)
                      ik laat mijn huis schilderen (causaliteit)
                      de zon doet de temperatuur stijgen (causaliteit)

                      andere groepsvormende verba:

                      hij probeert te komen
                      dat valt te bezien
                      het begint te regenen

                      Alle verba kunnen vervoegd worden en veel verba kunnen gepassiveerd worden. De verba auxiliari van tijd worden getoond als u klikt op ‘vormen’. Hier vermelden we alleen de overige verba auxiliari en groepsvormende verba die opvallend vaak bij bepaalde verba voorkomen, bv. kunnen, moeten + accepteren.

                      Nederlandse term:
                      zelfstandig naamwoord

                      Nederlandse term: voornaamwoord

                      Nederlandse term: voorzetselgroep
                      voorbeeld
                      in + stad kamer …
                      op + platteland station

                      Nederlandse term: bijwoord

                      Nederlandse term: bijvoeglijk naamwoord

                      Nederlandse term: achterzetsel of achtergeplaatst voorzetsel: achterzetsel (wat is dat?) | Genootschap Onze Taal | Onze Taal

                      Nederlandse term: achterzetsel of achtergeplaatst voorzetsel: achterzetsel (wat is dat?) | Genootschap Onze Taal | Onze Taal

                      Determinatoren zijn o.a. lidwoorden (de, het, een) en woorden die een hoeveelheid uitdrukken (veel, wat, enkele). De lidwoorden worden gegeven bij de woordvormen naast het trefwoord. In deze lijst met determinatoren staan de overige determinatoren.

                      Nederlandse termen: voornaamwoord of telwoord

                      Nederlandse term: telwoord

                      woordgroep met een prepositie (voorzetsel) of conjunctie (voegwoord). Een conjunctiegroep is bv. een woordgroep ingeleid door als of zoals in vergelijkingen (werken als een paard, een waarheid als een koe).

                      Nederlandse termen: voorzetsel of voegwoord

                      Nederlandse termen: bijvoeglijk naamwoord, deelwoord of telwoord

                      Nederlandse termen: bijvoeglijk naamwoord of bijwoord. Adjectieven (bijvoeglijke naamwoorden) kunnen ook als bijwoordelijke bepaling bij een werkwoord gebruikt worden. We spreken dan van een [adverbiaal of bijwoordelijk gebruikt adjectief](https://e-ans.ivdnt.org/topics/pid/ans0802lingtopic.

                      Specificeert het trefwoord nader.

                      Specificeert het trefwoord nader.

                      Adpositiegroepen zijn woordgroepen met een prepositie (voorzetsel), postpositie (achterzetsel) of circumpositie (omzetsel):

                      op de trap (met prepositie/voorzetsel)
                      de trap op (met postpositie/achterzetsel)
                      van de trap af (met circumpositie/omzetsel)

                      Conjunctiegroepen worden ingeleid door een conjunctie (voegwoord). In de voorbeelden met conjunctie als:

                      werken als een paard
                      een waarheid als een koe

                      Adpositiegroepen zijn woordgroepen met een prepositie (voorzetsel), postpositie (achterzetsel) of circumpositie (omzetsel):

                      op de trap (met prepositie/voorzetsel)
                      de trap op (met postpositie/achterzetsel)
                      van de trap af (met circumpositie/omzetsel)

                      Conjunctiegroepen worden ingeleid door een conjunctie (voegwoord). In de voorbeelden met conjunctie als:

                      werken als een paard
                      een waarheid als een koe

                      Woordvormen