gunnen

werkwoordprs = in uitdrukkingen, spreekwoorden, e.d.

Op heel het proces hebben ze elkaar nog geen blik gegund.

(Eline Bergmans, 'Dokter André drong almaar meer aan', De Standaard, )

Beide boezemvrienden gunden elkaar sindsdien geen blik meer.

(Ceulemans verzoent zich met Degryse, De Standaard, )

Ongemakkelijk schudden ze elkaar de hand, soms zonder elkaar een blik waardig te gunnen.

(Heck, Wilmer, Herbenoeming 'Mr. Euro' Dijsselbloem in gevaar?, NRC Handelsblad, )

Heel wat leerlingen gunnen zich daarvoor te weinig tijd.

(Snippet Domeinencorpus ANW: http://www.studiecentra.nl/, )

We gunnen elkaar alles en respecteren iedereen zoals die is.

('Ik heb bij Oranje echte vriendinnen', NRC Handelsblad, )

Ze gunnen een blik op de zorgen van die tijd.

(Schretlen, Ignace, 'Nu heel gehoorzaam zijn aan Doctor en Zuster', NRC Handelsblad, )

De verschillende adviseurs gunnen elkaar het licht in de ogen niet.

(Kalse, Egbert, Webtest ziet voorstander als scepticus, NRC Handelsblad, )

Ik denk dat we hem wat rust moeten gunnen.

(De Standaard, )

Leg ze dat uit en gun ze verder vooral veel rust.

(Nijenhuis, Hans, Een ster moeten ze worden, NRC Handelsblad, )

Wij gunnen deze jonkies graag de tijd om ons te overtuigen.

(Zender, De Standaard, )

In drie maanden tijd gunde hij zichzelf enkele vrije dagen.

(Oudshoorn, Erik, Litmanen weer van grote waarde, maar hoe lang nog?, NRC Handelsblad, )

Gun uzelf de tijd en maak u niet druk.

(Snippet Domeinencorpus ANW: http://www.saunajona.com/sinfo.htm, )

Drie topcoureurs die elkaar geen millimeter ruimte gunnen.

(Rijdt Max op óf over de grens?, NRC Handelsblad, )

Gek dat we het elkaar zo weinig gunnen.

(Wouter Hillaert, Een voorstel tot ontwapening, De Standaard, )

Ik gun iedereen zijn vrijheid, ik steun ook iedere democratische kracht.

(Staal, Herman; Staps, Freek, Premier Wilders, die ambitie heb ik zeker, NRC Handelsblad, )

Ze leven langs elkaar heen, zonder elkaar een eigen leven te gunnen.

(Jaeger, Toef, Als een huwelijk versleten raakt, NRC Handelsblad, )

Ze gunnen zich bijvoorbeeld geen tijd om met collega' s koffie te drinken.

(Korteweg, Niki, Nog geen dertig en he-le-maal op, nrc.next, )

Je moet elkaar een zekere vrijheid gunnen, anders wordt een huwelijk op den duur een onmogelijke opgave.

(Heerma van Voss, Sandra, 'Maria geeft mij weerwoord', NRC Handelsblad, )

Gun de kip 10 minuten rust voor u hem aansnijdt.

(Zoete en zure kip, NRC Handelsblad, )

Het medium gunt beide groepen een blik over de schutting.

(Vermeulen, Bram, Praatradio haalt luisteraar uit cocon, NRC Handelsblad, )

Die bronzen plak is je vervolgens van harte gegund.

(Hilde Van den Eynde, Andersvalider, De Standaard, )

De president nam een afwachtende houding aan en gunde de regering tijd.

('Tegen alle verwachtingen in groeit en bloeit Portugal weer', NRC Handelsblad, )

Dat proces had tijd nodig, maar die tijd was hem niet gegund.

(Ligtenberg, Lucas, Blanken en joden: allemaal duivels, NRC Handelsblad, )

Met pijn in het hart gunde ze zichzelf een week vakantie per jaar.

(Steen, Paul van der, Een generaal-majoor van een vroedvrouw, NRC Handelsblad, )

Je gunt het haar van harte, maar een beetje jammer is het wel.

(Rossum, Milou van, Hoe echte meisjes uit New York eruitzien, NRC Handelsblad, )

subject

Wie of wat (...)?

substantief

bondscoach

coach

kiezer

man

mens

ouder

overheid

partij

politiek

president

(4 meer)

pronomen

iedereen

men

niemand

object

Wie of wat (...) men of wordt (...)?

substantief

blik

het allerbeste

het beste

kans

licht

opdracht

ruimte

rust

succes

tijd

(3 meer)

pronomen

alles

niets

indirect object

Aan wie of wat, of voor wie of wat (...) men of wordt (...)?

substantief

kind

land

lezer

man

mens

publiek

speler

tegenstander

vrouw

pronomen

elkaar

hem

hen

hun

iedereen

je

jou

jullie

me

mij

(5 meer)

prepositiegroep

aan:

bedrijf

partij

persoon

bepaling

Waar, wanneer, hoe, enz. (...) men?

adverbium

echt

graag

niet

onderhands

wel

prepositiegroep

van harte

bijzin ingeleid door

wat

dat

verbum auxiliare of groepsvormend verbum

Welk hulpwerkwoord of groepsvormend werkwoord wordt vaak gebruikt bij gunnen?

moeten

zullen

in uitdrukkingen, spreekwoorden, e.d.

iemand geen blik waardig gunnen

  • subject
  • object
  • indirect object
  • verbum finitum
  • bepaling
  • verbale aanvulling

  1. Helaas zijn er geen extra voorbeelden beschikbaar voor dit patroon.
  • 1
    iemand gunt iemand of zichzelf of dier iets
    • mens
      • Steeds minder mensen gunnen zichzelf de tijd om te lanterfanten of te pierewaaien .
    • partij
      • Voorlopig ziet het er trouwens naar uit dat de partijen hem voldoende tijd zullen gunnen .
        • kans
          • Het ideale moment om enkele talenten hun kans te gunnen , zou je denken .
        • leven
          • Ze leven langs elkaar heen , zonder elkaar een eigen leven te gunnen .
        • overwinning
          • Kimetto leek Mutai de overwinning te gunnen .
        • plek
          • Ik vond het mijn opdracht om hem eervol die andere plek te gunnen .
        • pleziertje
          • Om oom Ben en andere familieleden hun pleziertje te gunnen , stopt hij er niet mee .
        • ruimte
          • Soms lig ik zelf een halfjaar stil en dat is goed , want ik moet mezelf ruimte gunnen .
        • rust
          • Ik denk dat we hem wat rust moeten gunnen .
        • termijn
          • Het is vrij ongebruikelijk om een zittende voorzitter niet minstens een tweede termijn te gunnen .
        • tijd
          • Misschien is er nog een uitweg als we onszelf meer tijd gunnen .
        • toekomst
          • De terugtrekkende overheid moet ons eindelijk de toekomst gunnen .
        • vrijheid
          • De moeder is thans in staat het meisje meer vrijheid te gunnen om ook zelf eens wat te ondervinden .
        iemand staat iemand, zichzelf of een dier iets welwillend toe of is niet jaloers op wat iemand heeft of krijgt
      • 2
        iemand gunt iets iets
              • rust
                • Rust en beweging Het is belangrijk een ontstoken gewricht rust te gunnen .
              • tijd
                • Niet echt ; slechts een paar wijnen gaan er op vooruit door ze wat tijd te gunnen .
              iemand staat iets iets toe
              • Bij een acute blessure moet u het gekwetste lichaamsdeel zoveel mogelijk rust gunnen .
              • (meer voorbeelden)
            • 3
              iets gunt iemand iets
                    • rust
                      • Schwitters ' doldwaze klankgedicht , als een echte sonate vierdelig , gunt haar weinig rust .
                    • tijd
                      • Bijna , want de film gunt je domweg geen tijd voor reflectie , daarvoor is hij te meeslepend .
                    iets staat iemand iets toe
                    • Het opkopen van staatsobligaties moet probleemlanden de tijd gunnen hun economieën weer concurrerend te maken .
                    • (meer voorbeelden)
                  • 4
                    iemand gunt iets aan iemand
                        • activiteit
                          • De vraag blijft waarom deze activiteit niet anders is aanbesteed , maar zomaar lijkt te zijn gegund aan één partij .
                        • contract
                          • Het contract wordt vermoedelijk onderhands gegund aan de huidige vervoerder .
                        • opdracht
                          • Ze wilden de opdracht gunnen aan het schoonmaakbedrijf met de laagste prijs .
                        • werk
                          • Ook zou er werk zijn gegund aan bevriende bedrijven .
                          iemand wijst iets toe aan iemand

                        Nederlandse term: onderwerp. Van wie of wat gaat de handeling of werking van het verbum uit? Het gaat hier om zogenaamde semantische of logische subjecten bij het hoofdwerkwoord. Vaak valt het semantische subject samen met het grammaticale subject (het subject van de zin), maar dat is zeker niet altijd het geval. In passieve zinnen kan het semantische subject uitgedrukt zijn in een door-bepaling. Ook in andere zinnen met een hulpwerkwoord en een hoofdwerkwoord hoort het semantische subject bij het hoofdwerkwoord. Vergelijk:

                        de arts behandelt de patiënt (actieve zin)
                        vs.
                        de patiënt wordt/is behandeld door de arts (passieve zin)

                        de kunstenaar werkt in alle rust
                        vs.
                        de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken.

                        De arts is in de passieve zin niet meer het grammaticale subject van de zin. Dat is nu de patiënt bij wordt/zijn. De arts is wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen uitoefent en blijft van dat verbum het zogenaamde logische of semantische subject. De hele door-bepaling door de arts wordt in Nederlandse grammatica’s ook wel het handelend voorwerp genoemd. In de zin de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken is de kunstenaar het grammaticale subject bij wil, maar het semantische subject bij werken.

                        Nederlandse term: lijdend voorwerp. Wie of wat ondergaat de handeling of werking van het verbum? In Woordcombinaties geven we de zogenaamde semantische of logische objecten bij het hoofdwerkwoord. In passieve zinnen verschijnt dat semantische of logische object als grammaticaal subject (zinssubject) van worden of zijn. Vergelijk:

                        de arts behandelt de patiënt (object in actieve zin)
                        vs.
                        de patiënt wordt/is behandeld (door de arts) (grammaticaal subject in passieve zin)

                        De patiënt is in de passieve zin wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen ondergaat en blijft het zogenaamde logische of semantische direct object van dat verbum.

                        Nederlandse term: onderwerp. Van wie of wat gaat de handeling of werking van het verbum uit? In de relatie 'subject bij' is het trefwoord het zogenaamde semantische of logische subject bij een hoofdwerkwoord. Vaak valt het semantische subject samen met het grammaticale subject (het subject van de zin), maar dat is zeker niet altijd het geval. In passieve zinnen kan het semantische subject uitgedrukt zijn in een door-bepaling. Ook in andere zinnen met een hulpwerkwoord en een hoofdwerkwoord hoort het semantische subject bij het hoofdwerkwoord. Vergelijk:

                        de arts behandelt de patiënt (actieve zin)
                        vs.
                        de patiënt wordt/is behandeld door de arts (passieve zin)

                        de kunstenaar werkt in alle rust
                        vs.
                        de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken.

                        De arts is in de passieve zin niet meer het grammaticale subject van de zin. Dat is nu de patiënt bij wordt/zijn. De arts is wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen uitoefent en blijft van dat verbum het zogenaamde logische of semantische subject. De hele door-bepaling door de arts wordt in Nederlandse grammatica’s ook wel het handelend voorwerp genoemd. In de zin de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken is de kunstenaar het grammaticale subject bij wil, maar het semantische subject bij werken.

                        Nederlandse term: lijdend voorwerp. Wie of wat ondergaat de handeling of werking van het verbum? In de relatie 'object bij' is het trefwoord het zogenaamde semantische of logische object bij het hoofdwerkwoord. In passieve zinnen verschijnt dat semantische of logische object als grammaticaal subject (zinssubject) van worden of zijn. Vergelijk:

                        de arts behandelt de patiënt (object in actieve zin)
                        vs.
                        de patiënt wordt/is behandeld (door de arts) (grammaticaal subject in passieve zin)

                        De patiënt is in de passieve zin wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen ondergaat en blijft het zogenaamde logische of semantische direct object van dat verbum.

                        Nederlandse term: meewerkend voorwerp, e.d. Wie of wat is als ontvanger, belanghebbende of ondervinder betrokken bij de handeling of werking van het verbum? Er kunnen verschillende types indirect object
                        onderscheiden worden (zie Indirect object (taaladvies.net)
                        Deze zijn niet altijd gemakkelijk van elkaar te onderscheiden.

                        Nederlandse term: voorzetselvoorwerp. Het voorzetselobject of voorzetselvoorwerp is een aanvulling bij een verbum met een vaste prepositie. Adverbiale bepalingen kunnen ook ingeleid worden door een prepositie, maar in bepalingen zijn de preposities variabeler. Vergelijk:

                        hij wacht op zijn broer (voorzetselobject)
                        vs.
                        hij wacht op het perron, in de kamer, bij de ingang (bepaling van plaats)

                        Zegt iets over het subject of object in combinatie met het verbum. In de Nederlandse grammatica’s onderscheidt men een aantal zinsdelen die iets over het subject of object zeggen, met name het naamwoordelijk deel van het gezegde of predicaatsnomen bij copulae (koppelwerkwoorden) en de bepaling van gesteldheid bij zelfstandige verba. Voorbeelden:

                        hij is moe (naamwoordelijk deel van het gezegde)
                        het viel me zwaar (naamwoordelijk deel van het gezegde)
                        ik vind hem een schat (bepaling van gesteldheid)
                        hij werkt daar als portier (bepaling van gesteldheid)

                        Geeft antwoord op vragen als waar, wanneer, hoe, waarom, waarmee, ….?

                        Bijwoordelijke bepalingen kunnen in de zin vaak, maar niet altijd weggelaten worden. Vergelijk:

                        ze leest een boek in bed (weglaatbare of optionele bepaling)
                        vs.
                        ze woont in Brussel (niet-weglaatbare of niet-optionele bepaling)

                        Niet-optionele bepalingen worden ook wel complementen genoemd. Voor subtypes naar betekenis (bv. plaats, richting, …) zie: ANS | 20.10 Bijwoordelijke bepalingen (ivdnt.org). De subtypes worden hier in de regel niet onderscheiden, maar waar dat wel nodig is voor de overzichtelijkheid en het gebruiksgemak, doen we dat wel.

                        Zinsdelen kunnen niet alleen woorden of woordgroepen zijn, maar ook bijzinnen of beknopte bijzinnen (bijzinnen zonder subject en verbum finitum).

                        Voorbeelden:

                        ik accepteer dat het zo is (bijzin)
                        hij vroeg of we kwamen (bijzin)
                        ik weet wie het gedaan heeft (bijzin)
                        hij vroeg ons om te komen (beknopte bijzin)
                        hij probeerde te vluchten (beknopte bijzin)

                        Sommige verba worden vaker met (beknopte) bijzinnen gecombineerd dan andere.

                        Ook substantieven kunnen een (beknopte) bijzin als bepaling hebben:

                        een kind om te zoenen (beknopte bijzin)

                        De (beknopte) bijzinnen kunnen verschillende syntactische functies in een zin of zinsdeel vervullen (subject, object, bepaling, enz.). In ik accepteer dat het zo is, bijvoorbeeld, is dat het zo is een objectszin. Voor het maken van combinaties, is de functie hier minder van belang. Belangrijker is de juiste keuze van het inleidende woord (dat, of, om enz. ). Voor het gebruiksgemak geven we in deze rubriek daarom een overzicht per inleidend woord.

                        Nederlandse term: hulpwerkwoord of groepsvormend werkwoord. Een verbum auxiliare of hulpwerkwoord ‘helpt’ het hoofdwerkwoord in zinnen met meer dan een verbum. Het wordt onder andere gebruikt voor het uitdrukken van tijd, modaliteit (hoe ziet de spreker de verhouding tussen de mededeling en de werkelijkheid?), passief en causaliteit (het doen plaatsvinden van een handeling of werking). Behalve de verba die traditioneel tot de verba auxiliare gerekend worden, zijn er nog andere groepsvormende werkwoorden die een verbinding met het hoofdverbum aangaan, bijvoorbeeld proberen, vallen, beginnen. Zie ANS | 18.5.1.1 Groepsvorming bij werkwoorden (ivdnt.org) Voorbeelden:
                        verba auxiliare:

                        ik heb mij vergist (tijd)
                        hij is gekomen (tijd)
                        de patiënt is/wordt behandeld door de arts (passief)
                        je moet dat accepteren (modaliteit)
                        ik kan dat niet accepteren (modaliteit)
                        ik laat mijn huis schilderen (causaliteit)
                        de zon doet de temperatuur stijgen (causaliteit)

                        andere groepsvormende verba:

                        hij probeert te komen
                        dat valt te bezien
                        het begint te regenen

                        Alle verba kunnen vervoegd worden en veel verba kunnen gepassiveerd worden. De verba auxiliari van tijd worden getoond als u klikt op ‘vormen’. Hier vermelden we alleen de overige verba auxiliari en groepsvormende verba die opvallend vaak bij bepaalde verba voorkomen, bv. kunnen, moeten + accepteren.

                        Nederlandse term:
                        zelfstandig naamwoord

                        Nederlandse term: voornaamwoord

                        Nederlandse term: voorzetselgroep
                        voorbeeld
                        in + stad kamer …
                        op + platteland station

                        Nederlandse term: bijwoord

                        Nederlandse term: bijvoeglijk naamwoord

                        Nederlandse term: achterzetsel of achtergeplaatst voorzetsel: achterzetsel (wat is dat?) | Genootschap Onze Taal | Onze Taal

                        Nederlandse term: achterzetsel of achtergeplaatst voorzetsel: achterzetsel (wat is dat?) | Genootschap Onze Taal | Onze Taal

                        Determinatoren zijn o.a. lidwoorden (de, het, een) en woorden die een hoeveelheid uitdrukken (veel, wat, enkele). De lidwoorden worden gegeven bij de woordvormen naast het trefwoord. In deze lijst met determinatoren staan de overige determinatoren.

                        Nederlandse termen: voornaamwoord of telwoord

                        Nederlandse term: telwoord

                        woordgroep met een prepositie (voorzetsel) of conjunctie (voegwoord). Een conjunctiegroep is bv. een woordgroep ingeleid door als of zoals in vergelijkingen (werken als een paard, een waarheid als een koe).

                        Nederlandse termen: voorzetsel of voegwoord

                        Nederlandse termen: bijvoeglijk naamwoord, deelwoord of telwoord

                        Nederlandse termen: bijvoeglijk naamwoord of bijwoord. Adjectieven (bijvoeglijke naamwoorden) kunnen ook als bijwoordelijke bepaling bij een werkwoord gebruikt worden. We spreken dan van een [adverbiaal of bijwoordelijk gebruikt adjectief](https://e-ans.ivdnt.org/topics/pid/ans0802lingtopic.

                        Specificeert het trefwoord nader.

                        Specificeert het trefwoord nader.

                        Adpositiegroepen zijn woordgroepen met een prepositie (voorzetsel), postpositie (achterzetsel) of circumpositie (omzetsel):

                        op de trap (met prepositie/voorzetsel)
                        de trap op (met postpositie/achterzetsel)
                        van de trap af (met circumpositie/omzetsel)

                        Conjunctiegroepen worden ingeleid door een conjunctie (voegwoord). In de voorbeelden met conjunctie als:

                        werken als een paard
                        een waarheid als een koe

                        Adpositiegroepen zijn woordgroepen met een prepositie (voorzetsel), postpositie (achterzetsel) of circumpositie (omzetsel):

                        op de trap (met prepositie/voorzetsel)
                        de trap op (met postpositie/achterzetsel)
                        van de trap af (met circumpositie/omzetsel)

                        Conjunctiegroepen worden ingeleid door een conjunctie (voegwoord). In de voorbeelden met conjunctie als:

                        werken als een paard
                        een waarheid als een koe

                        Woordvormen