gieten

werkwoordprs = in uitdrukkingen, spreekwoorden, e.d.

Giet het mengsel door een zeef in een grote kom.

(Kranten, Nederland, )

Doe de tomaten in een kom en giet er kokend water over.

(Kranten, Nederland, )

In onze samenleving hebben we die solidariteit in wetten en structuren gegoten.

(Kranten, België, )

Bedek de bodem van een diepe koekenpan met olie en giet het mengsel hierin.

(Kranten, Nederland, )

Giet het kokend hete water over de dadels en laat ze 5 minuten wellen.

(Kranten, Nederland, )

Het goot van de regen.

(Kranten, Nederland, )

Het goot water toen de persbus ons voor de poorten van Flushing Meadows dropte.

(Kranten, België, )

Die dag goot het onafgebroken en won Sauerbreij goud.

(Kranten, Nederland, )

Een oorspronkelijk werk dat in een bepaalde vorm gegoten is.

(Domeinen, België, )

Dan zeg ik: traditie is nooit in beton gegoten.

(Kranten, Nederland, )

Aan tafel wordt er de hete saus overheen gegoten.

(Kranten, Nederland, )

Beide commentatoren gieten ook koud water over het enthousiasme.

(Kranten, Nederland, )

Hij wou geen olie op het vuur gieten.

(Kranten, België, )

De vorm waarin dit alles werd gegoten verschilt van universiteit tot universiteit.

(Domeinen, België, )

We zullen daarom rond het plein een tribune in beton laten gieten.

(Kranten, België, )

Snijd het vlees aan plakken en giet er saus over.

(Kranten, Nederland, )

Na zijn dood werden er 28 bronzen replica' s gegoten.

(Kranten, Nederland, )

Twee krakers hadden zich gedeeltelijk in beton laten gieten.

(Kranten, Nederland, )

Leg de kipdelen op een schaal en giet er de saus over.

(Kranten, Nederland, )

Hij giet zijn voorstellen in beton en dat is het dan voor hem.

(Kranten, Nederland, )

Eerst deed hij schilderijen, in de jaren tachtig leerde hij bronzen gieten.

(Kranten, België, )

Men giet water over het hoofd of men wordt volledig in water ondergedompeld.

(Domeinen, België, )

Giet er een emmer water over en laat het een nachtje liggen.

(Domeinen, België, )

Maar dat zijn slechts de vormen waarin verhalen worden gegoten.

(Kranten, België, )

Hij goot een stereoinstallatie uit beton en kussens maakte hij van staal.

(Kranten, Nederland, )

subject

Wie of wat (...)?

substantief

man

regering

object

Wie of wat (...) men of wordt (...)?

substantief

asfalt

beeld

beslag

beton

boter

bouillon

idee

laag

mengsel

olie

(8 meer)

bepaling

Waar, wanneer, hoe, enz. (...) men?

prepositiegroep

in:

beton

beton

brons

pan

regel

vorm

wet

wetgeving

over:

aardappel

hoofd

vis

op:

vuur

vuur

bij

naar binnen

uit

in uitdrukkingen, spreekwoorden, e.d.

het giet (pijpenstelen, water)

het giet (van de regen)

het regent dat het [giet, zeikt]

  • subject
  • object
  • indirect object
  • verbum finitum
  • predicatieve aanvulling
  • bepaling
  • n.n.
  • verbale aanvulling

  1. Helaas zijn er geen extra voorbeelden beschikbaar voor dit patroon.
  • 1
    iemand giet iets ergens in, op, over, ...
        • bouillon
          • Giet de bouillon of het water erbij en meng goed .
        • dressing
          • Giet de dressing vlak voor het opdienen over de sla en meng goed .
        • melk
          • Giet dan de melk bij de dooiers terwijl u fanatiek klopt .
        • olie
          • Voeg peper en zout toe en giet de olie en de balsamicoazijn erover .
        • olijfolie
          • Giet een flinke scheut olijfolie in een grote zware koekenpan .
        • saus
          • Snijd het vlees aan plakken en giet er saus over .
        • scheut
          • Giet een flinke scheut olijfolie in een grote zware koekenpan .
        • soep
          • Haal dan de kippendijen eruit en giet de soep door een zeef in een schone pan .
        • water
          • Doe de tomaten in een kom en giet er kokend water over .
        • wijn
          • Giet er de wijn bij en laat inkoken .
        • bij
          • Giet er de wijn bij en laat inkoken .
        • door
          • Mix het geheel homogeen en giet door een fijne zeef .
        • in
          • Giet in een diepe , stevige koekenpan een fijne laag zonnebloemolie .
        • op
          • Giet ook nog wat olijfolie op de vis .
        • over
          • Giet over de afgekoelde boontjes en schep voorzichtig om .
        iemand schenkt een vloeistof ergens uit en laat die stromen in, op, over, ...iets
        in kookinstructies meestal in de imperatief.
      • 2
        iemand giet iets ergens in
            • beslag
              • Doe het bakpapier in de vorm en giet het beslag erin .
            • mengsel
              • Schep of giet het mengsel voorzichtig in de bodems .
            • in
              • Doe het bakpapier in de vorm en giet het beslag erin .
            iemand laat beslag of een mengsel in een vorm stromen en laat het daarin hard of stijf worden, zodat het de gewenste vorm krijgt
            in kookinstructies meestal in de imperatief.
          • 3
            iemand giet iets ergens in of ergens over
                • beton
                  • Na jaren parlementair en juridisch werk is beton gieten en bakstenen stapelen een kwestie van dagen .
                • brons
                  • Met zijn vader – „ de alchemist ” – leerde hij zelf brons gieten .
                • cement
                  • Het is nodig om extra platen muren te plaatsen en cement te gieten om te voorkomen dat woningen wegzakken .
                • in
                  • Het vloeibaar edelmetaal werd met behulp van een tang in een vorm gegoten .
                • over
                  • Planken beschermen de stalen bodemplaten , waarover binnenkort beton wordt gegoten .
                iemand laat vloeibaar gemaakt materiaal in een vorm stromen en laat het daarin hard worden, zodat het de gewenste vorm krijgt
                • Het vloeibaar aluminium wordt daarna afgetapt en in een gieterij in de gewenste vorm gegoten .
                • (meer voorbeelden)
              • 4
                iemand giet iets in, van, uit iets
                    • beeld
                      • Beatrix goot dat beeld in brons .
                    • klok
                      • Hij maakte maquettes van de bouwwerken in kwestie en giet een reeks klokken volgens dezelfde techniek .
                    • beton
                      • De voet van de kerstboom wordt gegoten in beton , anders waait hij weg .
                    • brons
                      • Het comité zamelt geld in , want gieten in brons is een kostbare zaak .
                    • metaal
                      • Hij begon objecten te gieten in metaal .
                    iemand maakt iets in, van of uit een gegoten materiaal
                    vaak in passieve constructie.
                  • 5
                    iemand giet iets onder iets
                            iemand bedekt iets door er iets over te laten stromen
                            • Voor een stom parkeerterrein was de mens ­bereid het paradijs onder beton te gieten .
                            • (meer voorbeelden)
                          • 6 uitdrukking
                            het giet {pijpenstelen, water}
                                  het regent heel hard

                                Nederlandse term: onderwerp. Van wie of wat gaat de handeling of werking van het verbum uit? Het gaat hier om zogenaamde semantische of logische subjecten bij het hoofdwerkwoord. Vaak valt het semantische subject samen met het grammaticale subject (het subject van de zin), maar dat is zeker niet altijd het geval. In passieve zinnen kan het semantische subject uitgedrukt zijn in een door-bepaling. Ook in andere zinnen met een hulpwerkwoord en een hoofdwerkwoord hoort het semantische subject bij het hoofdwerkwoord. Vergelijk:

                                de arts behandelt de patiënt (actieve zin)
                                vs.
                                de patiënt wordt/is behandeld door de arts (passieve zin)

                                de kunstenaar werkt in alle rust
                                vs.
                                de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken.

                                De arts is in de passieve zin niet meer het grammaticale subject van de zin. Dat is nu de patiënt bij wordt/zijn. De arts is wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen uitoefent en blijft van dat verbum het zogenaamde logische of semantische subject. De hele door-bepaling door de arts wordt in Nederlandse grammatica’s ook wel het handelend voorwerp genoemd. In de zin de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken is de kunstenaar het grammaticale subject bij wil, maar het semantische subject bij werken.

                                Nederlandse term: lijdend voorwerp. Wie of wat ondergaat de handeling of werking van het verbum? In Woordcombinaties geven we de zogenaamde semantische of logische objecten bij het hoofdwerkwoord. In passieve zinnen verschijnt dat semantische of logische object als grammaticaal subject (zinssubject) van worden of zijn. Vergelijk:

                                de arts behandelt de patiënt (object in actieve zin)
                                vs.
                                de patiënt wordt/is behandeld (door de arts) (grammaticaal subject in passieve zin)

                                De patiënt is in de passieve zin wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen ondergaat en blijft het zogenaamde logische of semantische direct object van dat verbum.

                                Nederlandse term: onderwerp. Van wie of wat gaat de handeling of werking van het verbum uit? In de relatie 'subject bij' is het trefwoord het zogenaamde semantische of logische subject bij een hoofdwerkwoord. Vaak valt het semantische subject samen met het grammaticale subject (het subject van de zin), maar dat is zeker niet altijd het geval. In passieve zinnen kan het semantische subject uitgedrukt zijn in een door-bepaling. Ook in andere zinnen met een hulpwerkwoord en een hoofdwerkwoord hoort het semantische subject bij het hoofdwerkwoord. Vergelijk:

                                de arts behandelt de patiënt (actieve zin)
                                vs.
                                de patiënt wordt/is behandeld door de arts (passieve zin)

                                de kunstenaar werkt in alle rust
                                vs.
                                de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken.

                                De arts is in de passieve zin niet meer het grammaticale subject van de zin. Dat is nu de patiënt bij wordt/zijn. De arts is wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen uitoefent en blijft van dat verbum het zogenaamde logische of semantische subject. De hele door-bepaling door de arts wordt in Nederlandse grammatica’s ook wel het handelend voorwerp genoemd. In de zin de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken is de kunstenaar het grammaticale subject bij wil, maar het semantische subject bij werken.

                                Nederlandse term: lijdend voorwerp. Wie of wat ondergaat de handeling of werking van het verbum? In de relatie 'object bij' is het trefwoord het zogenaamde semantische of logische object bij het hoofdwerkwoord. In passieve zinnen verschijnt dat semantische of logische object als grammaticaal subject (zinssubject) van worden of zijn. Vergelijk:

                                de arts behandelt de patiënt (object in actieve zin)
                                vs.
                                de patiënt wordt/is behandeld (door de arts) (grammaticaal subject in passieve zin)

                                De patiënt is in de passieve zin wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen ondergaat en blijft het zogenaamde logische of semantische direct object van dat verbum.

                                Nederlandse term: meewerkend voorwerp, e.d. Wie of wat is als ontvanger, belanghebbende of ondervinder betrokken bij de handeling of werking van het verbum? Er kunnen verschillende types indirect object
                                onderscheiden worden (zie Indirect object (taaladvies.net)
                                Deze zijn niet altijd gemakkelijk van elkaar te onderscheiden.

                                Nederlandse term: voorzetselvoorwerp. Het voorzetselobject of voorzetselvoorwerp is een aanvulling bij een verbum met een vaste prepositie. Adverbiale bepalingen kunnen ook ingeleid worden door een prepositie, maar in bepalingen zijn de preposities variabeler. Vergelijk:

                                hij wacht op zijn broer (voorzetselobject)
                                vs.
                                hij wacht op het perron, in de kamer, bij de ingang (bepaling van plaats)

                                Zegt iets over het subject of object in combinatie met het verbum. In de Nederlandse grammatica’s onderscheidt men een aantal zinsdelen die iets over het subject of object zeggen, met name het naamwoordelijk deel van het gezegde of predicaatsnomen bij copulae (koppelwerkwoorden) en de bepaling van gesteldheid bij zelfstandige verba. Voorbeelden:

                                hij is moe (naamwoordelijk deel van het gezegde)
                                het viel me zwaar (naamwoordelijk deel van het gezegde)
                                ik vind hem een schat (bepaling van gesteldheid)
                                hij werkt daar als portier (bepaling van gesteldheid)

                                Geeft antwoord op vragen als waar, wanneer, hoe, waarom, waarmee, ….?

                                Bijwoordelijke bepalingen kunnen in de zin vaak, maar niet altijd weggelaten worden. Vergelijk:

                                ze leest een boek in bed (weglaatbare of optionele bepaling)
                                vs.
                                ze woont in Brussel (niet-weglaatbare of niet-optionele bepaling)

                                Niet-optionele bepalingen worden ook wel complementen genoemd. Voor subtypes naar betekenis (bv. plaats, richting, …) zie: ANS | 20.10 Bijwoordelijke bepalingen (ivdnt.org). De subtypes worden hier in de regel niet onderscheiden, maar waar dat wel nodig is voor de overzichtelijkheid en het gebruiksgemak, doen we dat wel.

                                Zinsdelen kunnen niet alleen woorden of woordgroepen zijn, maar ook bijzinnen of beknopte bijzinnen (bijzinnen zonder subject en verbum finitum).

                                Voorbeelden:

                                ik accepteer dat het zo is (bijzin)
                                hij vroeg of we kwamen (bijzin)
                                ik weet wie het gedaan heeft (bijzin)
                                hij vroeg ons om te komen (beknopte bijzin)
                                hij probeerde te vluchten (beknopte bijzin)

                                Sommige verba worden vaker met (beknopte) bijzinnen gecombineerd dan andere.

                                Ook substantieven kunnen een (beknopte) bijzin als bepaling hebben:

                                een kind om te zoenen (beknopte bijzin)

                                De (beknopte) bijzinnen kunnen verschillende syntactische functies in een zin of zinsdeel vervullen (subject, object, bepaling, enz.). In ik accepteer dat het zo is, bijvoorbeeld, is dat het zo is een objectszin. Voor het maken van combinaties, is de functie hier minder van belang. Belangrijker is de juiste keuze van het inleidende woord (dat, of, om enz. ). Voor het gebruiksgemak geven we in deze rubriek daarom een overzicht per inleidend woord.

                                Nederlandse term: hulpwerkwoord of groepsvormend werkwoord. Een verbum auxiliare of hulpwerkwoord ‘helpt’ het hoofdwerkwoord in zinnen met meer dan een verbum. Het wordt onder andere gebruikt voor het uitdrukken van tijd, modaliteit (hoe ziet de spreker de verhouding tussen de mededeling en de werkelijkheid?), passief en causaliteit (het doen plaatsvinden van een handeling of werking). Behalve de verba die traditioneel tot de verba auxiliare gerekend worden, zijn er nog andere groepsvormende werkwoorden die een verbinding met het hoofdverbum aangaan, bijvoorbeeld proberen, vallen, beginnen. Zie ANS | 18.5.1.1 Groepsvorming bij werkwoorden (ivdnt.org) Voorbeelden:
                                verba auxiliare:

                                ik heb mij vergist (tijd)
                                hij is gekomen (tijd)
                                de patiënt is/wordt behandeld door de arts (passief)
                                je moet dat accepteren (modaliteit)
                                ik kan dat niet accepteren (modaliteit)
                                ik laat mijn huis schilderen (causaliteit)
                                de zon doet de temperatuur stijgen (causaliteit)

                                andere groepsvormende verba:

                                hij probeert te komen
                                dat valt te bezien
                                het begint te regenen

                                Alle verba kunnen vervoegd worden en veel verba kunnen gepassiveerd worden. De verba auxiliari van tijd worden getoond als u klikt op ‘vormen’. Hier vermelden we alleen de overige verba auxiliari en groepsvormende verba die opvallend vaak bij bepaalde verba voorkomen, bv. kunnen, moeten + accepteren.

                                Nederlandse term:
                                zelfstandig naamwoord

                                Nederlandse term: voornaamwoord

                                Nederlandse term: voorzetselgroep
                                voorbeeld
                                in + stad kamer …
                                op + platteland station

                                Nederlandse term: bijwoord

                                Nederlandse term: bijvoeglijk naamwoord

                                Nederlandse term: achterzetsel of achtergeplaatst voorzetsel: achterzetsel (wat is dat?) | Genootschap Onze Taal | Onze Taal

                                Nederlandse term: achterzetsel of achtergeplaatst voorzetsel: achterzetsel (wat is dat?) | Genootschap Onze Taal | Onze Taal

                                Determinatoren zijn o.a. lidwoorden (de, het, een) en woorden die een hoeveelheid uitdrukken (veel, wat, enkele). De lidwoorden worden gegeven bij de woordvormen naast het trefwoord. In deze lijst met determinatoren staan de overige determinatoren.

                                Nederlandse termen: voornaamwoord of telwoord

                                Nederlandse term: telwoord

                                woordgroep met een prepositie (voorzetsel) of conjunctie (voegwoord). Een conjunctiegroep is bv. een woordgroep ingeleid door als of zoals in vergelijkingen (werken als een paard, een waarheid als een koe).

                                Nederlandse termen: voorzetsel of voegwoord

                                Nederlandse termen: bijvoeglijk naamwoord, deelwoord of telwoord

                                Nederlandse termen: bijvoeglijk naamwoord of bijwoord. Adjectieven (bijvoeglijke naamwoorden) kunnen ook als bijwoordelijke bepaling bij een werkwoord gebruikt worden. We spreken dan van een [adverbiaal of bijwoordelijk gebruikt adjectief](https://e-ans.ivdnt.org/topics/pid/ans0802lingtopic.

                                Specificeert het trefwoord nader.

                                Specificeert het trefwoord nader.

                                Adpositiegroepen zijn woordgroepen met een prepositie (voorzetsel), postpositie (achterzetsel) of circumpositie (omzetsel):

                                op de trap (met prepositie/voorzetsel)
                                de trap op (met postpositie/achterzetsel)
                                van de trap af (met circumpositie/omzetsel)

                                Conjunctiegroepen worden ingeleid door een conjunctie (voegwoord). In de voorbeelden met conjunctie als:

                                werken als een paard
                                een waarheid als een koe

                                Adpositiegroepen zijn woordgroepen met een prepositie (voorzetsel), postpositie (achterzetsel) of circumpositie (omzetsel):

                                op de trap (met prepositie/voorzetsel)
                                de trap op (met postpositie/achterzetsel)
                                van de trap af (met circumpositie/omzetsel)

                                Conjunctiegroepen worden ingeleid door een conjunctie (voegwoord). In de voorbeelden met conjunctie als:

                                werken als een paard
                                een waarheid als een koe

                                Woordvormen